Arbeidsrechtbanken in Portugal zijn gespecialiseerd in het behandelen van arbeidsconflicten. Ze zijn gestructureerd in drie niveaus: de eerste instantie, bekend als Tribunais de Trabalho, de tweede instantie, aangeduid als Tribunais da Relação, en het Hooggerechtshof, of Supremo Tribunal de Justiça. Deze rechtbanken hebben jurisdictie over geschillen met betrekking tot individuele arbeidsovereenkomsten, collectieve arbeidsconflicten, arbeidsongevallen, beroepsziekten en geschillen over sociale zekerheid. Het proces in deze rechtbanken omvat de start, verzoening, proces en uitspraak.

Arbeidsrechtbanken: Typische Zaken

Typische zaken die door arbeidsrechtbanken worden behandeld, zijn onrechtmatig ontslag, loon- en urengeschillen, discriminatie- en intimidatieclaims en schendingen van de veiligheid op de werkplek. De juridische bronnen voor deze zaken zijn het Arbeidswetboek, het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering en de Wet op de Organisatie van de Gerechtelijke Rechtbanken.

Arbitragepanels

Arbitragepanels kunnen daarentegen ad hoc of institutioneel zijn. Ad hoc arbitrage betreft panels die per geval worden samengesteld, waarbij de arbiters door de partijen worden gekozen. Institutionele arbitrage betreft panels die worden beheerd door gespecialiseerde arbitragecentra. Arbitrage is alleen toegestaan in gebieden waar de partijen de vrijheid hebben om te schikken, meestal commerciële en contractuele zaken binnen het arbeidsrecht. Geschillen die betrekking hebben op openbare orde of onvervreemdbare rechten zijn over het algemeen niet arbitreerbaar.

Arbitragepanels: Proces

Het proces in arbitragepanels omvat het hebben van een geldige arbitrageovereenkomst, de benoeming van arbiters, een hoorzitting en een uitspraak. Het panel geeft een uitspraak, die over het algemeen bindend en afdwingbaar is.

Arbitragepanels: Typische Zaken

Typische zaken die door arbitragepanels worden behandeld, zijn disciplinaire maatregelen, compensatiegeschillen en interpretatie van collectieve arbeidsovereenkomsten.

Compliance-audits en -inspecties zijn respectievelijk systematische evaluaties en gerichte onderzoeken, bedoeld om te bepalen of een organisatie zich houdt aan relevante wetten, voorschriften, normen of interne beleidslijnen. Deze zijn cruciaal voor risicobeperking, verbetering van de bedrijfsvoering en versterking van het vertrouwen van belanghebbenden.

In Portugal worden deze audits en inspecties uitgevoerd door verschillende overheidsinstanties, onafhankelijke auditors en zelfs door de organisaties zelf in de vorm van zelfaudits. Enkele van de overheidsinstanties zijn Autoridade de Segurança Alimentar e Económica (ASAE) voor voedselveiligheid en economische activiteiten, Autoridade para as Condições do Trabalho (ACT) voor arbeidsomstandigheden en veiligheid op het werk, en Inspeção-Geral da Agricultura, do Mar, do Ambiente e do Ordenamento do Território (IGAMAOT) voor milieu, landbouw, visserij en ruimtelijke ordening.

De frequentie van deze audits en inspecties varieert afhankelijk van de specifieke industrie, de grootte van het bedrijf, risicofactoren en de mandaten van de regelgevende instanties. Sommige inspecties vinden regelmatig plaats, terwijl andere kunnen worden geactiveerd door klachten of specifieke incidenten.

Niet-naleving kan leiden tot ernstige gevolgen, waaronder boetes en sancties, opschorting of intrekking van licenties/vergunningen, strafrechtelijke vervolging en reputatieschade.

In Portugal zijn bedrijven met 50 of meer werknemers wettelijk verplicht om veilige interne kanalen op te zetten voor het melden van overtredingen volgens Wet nr. 93/2021 van 20 december 2021. Deze kanalen moeten schriftelijke of mondelinge meldingen mogelijk maken, de vertrouwelijkheid van de klokkenluider en alle in het rapport genoemde personen waarborgen, en beschermen tegen ongeautoriseerde toegang.

Externe Meldingskanalen

Klokkenluiders kunnen overtredingen melden aan aangewezen externe autoriteiten, die variëren afhankelijk van de aard van de overtreding. Enkele belangrijke externe kanalen zijn Het Nationaal Anti-Corruptie Mechanisme (MENAC), Sectorale Regelgevende Instanties, Criminele Politieorganen, Publiekrechtelijke Instellingen, en Lokale Overheidsinstanties en Publieke Verenigingen.

Bescherming van Klokkenluiders in Portugal

De Portugese Wet nr. 93/2021 van 20 december 2021 biedt robuuste bescherming voor klokkenluiders die te goeder trouw handelen en redelijke gronden hebben voor hun melding. Deze beschermingen omvatten bescherming tegen vergelding, vertrouwelijkheid en anonimiteit, omkering van vergeldingsmaatregelen, en ondersteuning en middelen.

Praktische Overwegingen voor Klokkenluiders

Klokkenluiders moeten overwegen om zoveel mogelijk ondersteunende documentatie te verzamelen, zich bewust zijn van de tijdgevoeligheid aangezien sommige externe meldingsmechanismen deadlines hebben, de aard van de overtreding, eventuele risico's en het gewenste resultaat afwegen bij de keuze tussen interne en externe kanalen, en overwegen om organisaties te raadplegen die ondersteuning en begeleiding bieden aan klokkenluiders.

Portugal handhaaft een sterke inzet voor internationale arbeidsnormen. Als ondertekenaar van de kernconventies van de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO) heeft Portugal zich verplicht om eerlijke arbeidsnormen op wereldschaal te handhaven. Deze conventies omvatten de Conventie betreffende gedwongen arbeid, de Conventie inzake vrijheid van vereniging en bescherming van het recht om zich te organiseren, de Conventie inzake het recht om zich te organiseren en collectief te onderhandelen, de Conventie inzake gelijke beloning, de Conventie inzake de afschaffing van gedwongen arbeid, de Conventie inzake discriminatie (werkgelegenheid en beroep), de Conventie inzake de minimumleeftijd en de Conventie inzake de ergste vormen van kinderarbeid.

Belangrijke Conventies en Verdragen

• Conventie betreffende gedwongen arbeid, 1930 (Nr. 29) en het Protocol van 2014 – Verbiedt alle vormen van gedwongen of verplichte arbeid.
• Conventie inzake vrijheid van vereniging en bescherming van het recht om zich te organiseren, 1948 (Nr. 87) – Beschermt het recht om vakbonden te vormen en lid te worden.
• Conventie inzake het recht om zich te organiseren en collectief te onderhandelen, 1949 (Nr. 98) – Beschermt het recht van werknemers en werkgevers om te onderhandelen over arbeidsvoorwaarden.
• Conventie inzake gelijke beloning, 1951 (Nr. 100) – Zorgt voor gelijke beloning voor mannen en vrouwen voor werk van gelijke waarde.
• Conventie inzake de afschaffing van gedwongen arbeid, 1957 (Nr. 105) – Elimineert het gebruik van gedwongen arbeid voor welk doel dan ook.
• Conventie inzake discriminatie (werkgelegenheid en beroep), 1958 (Nr. 111) – Verbiedt discriminatie op grond van ras, kleur, geslacht, religie, politieke overtuiging, nationale afkomst of sociale afkomst.
• Conventie inzake de minimumleeftijd, 1973 (Nr. 138) – Streeft naar de afschaffing van kinderarbeid.
• Conventie inzake de ergste vormen van kinderarbeid, 1999 (Nr. 182) – Roept op tot onmiddellijke actie om de ergste vormen van kinderarbeid aan te pakken.

Impact op Nationale Wetgeving

De arbeidswetten van Portugal worden sterk beïnvloed door richtlijnen van de Europese Unie (EU) en de principes vervat in de IAO-conventies. De Portugese Grondwet garandeert fundamentele arbeidsrechten zoals vrijheid van vereniging, het recht om te staken en bescherming tegen onrechtmatig ontslag. Het Arbeidswetboek dient als het primaire juridische kader dat nauwgezet individuele arbeidsovereenkomsten, collectieve rechten, arbeidstijd, minimumloon en arbeidsveiligheid en gezondheid dekt.

Voorbeelden van Naleving en Verbeterpunten

Portugal voldoet aan de EU-richtlijn betreffende arbeidstijd, die voorziet in een maximale werkweek van 48 uur, rustperiodes en regels voor overwerkvergoeding. Het land stelt ook een nationaal minimumloon vast en verbiedt discriminatie in werkgelegenheid op verschillende gronden, in overeenstemming met internationale normen.

Echter, er blijven uitdagingen bestaan bij het aanpakken van informele werkregelingen, waarbij werknemers mogelijk niet volledig beschermd zijn door arbeidswetten. Ondanks vooruitgang blijft er een loonkloof tussen mannen en vrouwen bestaan, wat de noodzaak benadrukt van voortdurende inspanningen om gelijke beloning te waarborgen. Er zijn ook zorgen over een toename van tijdelijke en minder zekere vormen van werkgelegenheid.