Zimbabwe heeft een gespecialiseerd systeem voor het oplossen van arbeidsconflicten, dat onder andere Arbeidsrechtbanken, Arbeidsfunctionarissen van het Ministerie van Arbeid en Nationale Werkgelegenheidsraden (NECs) omvat. De Arbeidswet [Hoofdstuk 28:01] is de belangrijkste wetgeving die dit systeem regelt en beschrijft de structuur, jurisdictie en processen van verschillende instanties.

Arbeidsrechtbanken behandelen individuele geschillen zoals onrechtmatig ontslag of beëindiging van het contract, onbetaalde lonen, uitkeringen en rechten, discriminatie en intimidatie op de werkplek, en geschillen over de voorwaarden van de arbeidsovereenkomst. Ze behandelen ook collectieve geschillen die voortvloeien uit de interpretatie van collectieve arbeidsovereenkomsten en beroepen tegen NEC-arbitragebeslissingen.

Arbeidsfunctionarissen proberen geschillen in der minne op te lossen door middel van bemiddeling en kunnen individuele of collectieve geschillen arbitreren, maar alleen als beide partijen instemmen met arbitrage. NECs behandelen sectorspecifieke collectieve geschillen, met name die met betrekking tot collectieve onderhandelingen en stakingen/uitsluitingen.

Het typische proces omvat verzoening, waarbij een Arbeidsfunctionaris probeert een minnelijke oplossing tussen de strijdende partijen te faciliteren. Als verzoening mislukt en de partijen het eens zijn, kan een Arbeidsfunctionaris of NEC arbitreren en een bindende beslissing nemen. Als verzoening en arbitrage niet succesvol zijn, kan elke partij een zaak indienen bij de Arbeidsrechtbank voor een uitspraak. Beslissingen van de Arbeidsrechtbank kunnen worden aangevochten bij het Hooggerechtshof op juridische gronden.

De Arbeidswet bevordert toegang tot rechtspraak door vereenvoudigde en betaalbare procedures te bieden voor het oplossen van arbeidsconflicten en stelt termijnen vast voor het indienen van claims en voor rechtbanken en relevante instanties om uitspraken te doen. Er bestaan echter uitdagingen zoals achterstanden en vertragingen bij arbeidsrechtbanken, handhaving van gerechtelijke bevelen of arbitragebeslissingen, vooral tegen financieel instabiele werkgevers, en een grote informele sector betekent dat veel werknemers en arbeidsconflicten buiten het formele juridische systeem vallen.

In Zimbabwe zijn verschillende instanties verantwoordelijk voor het uitvoeren van nalevingsaudits en inspecties in verschillende domeinen om naleving van wetten en regelgeving te waarborgen. Deze audits en inspecties zijn bedoeld om de rechten van werknemers te beschermen, eerlijke concurrentie te bevorderen en het publieke belang te waarborgen.

Instanties die Audits en Inspecties Uitvoeren

Belangrijke overheidsinstanties die betrokken zijn bij nalevingsaudits en inspecties zijn onder andere:

• Ministerie van Openbare Dienst, Arbeid en Sociale Welzijn: Arbeidsinspecteurs handhaven de naleving van de Arbeidswet [Hoofdstuk 28:01]. Zij voeren inspecties uit die betrekking hebben op loon- en urennormen, normen voor arbeidsveiligheid en gezondheid (OSH), bepalingen van arbeidsovereenkomsten en sociale zekerheidsbijdragen.
• Nationale Sociale Zekerheidsautoriteit (NSSA): Deze instantie houdt toezicht op de naleving van sociale zekerheidsvoorschriften door middel van audits en inspecties.
• Zimbabwaanse Belastingdienst (ZIMRA): ZIMRA is verantwoordelijk voor belastingnaleving en voert audits en inspecties uit om nauwkeurige belastingrapportage en betalingen te monitoren.
• Milieubeheeragentschap (EMA): EMA handhaaft milieuwetten en -voorschriften. Het voert inspecties uit om de naleving van milieueffectbeoordelingen, vervuilingsbeheersing en afvalbeheer te beoordelen.
• Andere Sectorale Toezichthouders: Gespecialiseerde agentschappen kunnen audits en inspecties uitvoeren binnen hun bevoegdheidsgebieden, zoals in sectoren als energie, mijnbouw of telecommunicatie.

Frequentie van Audits en Inspecties

De frequentie van nalevingsaudits en inspecties in Zimbabwe hangt af van factoren zoals de sector en risiconiveau, de omvang van het bedrijf en klachtgestuurde inspecties. Industrieën met hogere potentiële risico's, zoals de productie en mijnbouw, kunnen vaker worden geïnspecteerd. Grotere en complexere bedrijven kunnen aan meer controle worden onderworpen. Meldingen van mogelijke overtredingen kunnen gerichte inspecties uitlokken.

Belang van Nalevingsaudits & Inspecties

Nalevingsaudits en inspecties zijn essentieel voor het handhaven van arbeidsnormen, het waarborgen van eerlijke lonen, veilige arbeidsomstandigheden en naleving van arbeidswetten. Ze helpen het milieu te beschermen door milieuschade te beperken, duurzame praktijken te bevorderen en milieuregels af te dwingen. Ze zorgen ook voor eerlijke concurrentie door bedrijven te ontmoedigen een oneerlijk voordeel te behalen door niet-naleving. Belastingaudits en inspecties zijn van vitaal belang voor een juiste inning van inkomsten ter ondersteuning van overheidsfuncties.

Gevolgen van Niet-Naleving

Bedrijven die tijdens audits en inspecties in Zimbabwe niet-nalevend worden bevonden, kunnen een reeks gevolgen ondervinden:

• Waarschuwingen en Correctieve Bevelen: Autoriteiten kunnen aanvankelijk waarschuwingen geven waarin het bedrijf wordt verplicht om overtredingen binnen een bepaalde termijn te corrigeren.
• Administratieve Boetes: Regelgevende instanties kunnen boetes opleggen voor verschillende overtredingen van regels en voorschriften.
• Operationele Opschorting: In gevallen van significante of herhaalde niet-naleving kunnen autoriteiten de bedrijfsactiviteiten tijdelijk opschorten.
• Intrekking van Licentie/Permissie: Ernstige overtredingen kunnen leiden tot de intrekking van essentiële licenties of vergunningen om te opereren.
• Strafrechtelijke Sancties: In sommige extreme gevallen, met name die waarbij opzettelijke fraude of schade aan anderen betrokken is, kan strafrechtelijke aansprakelijkheid worden ingeroepen.

In Zimbabwe zijn er verschillende kanalen voor het melden van verschillende soorten overtredingen, hoewel de effectiviteit van deze systemen varieert. Overheidsinstanties zoals het Ministerie van Openbare Dienst, Arbeid en Sociale Welzijn, de Zimbabwe Revenue Authority (ZIMRA) en het Environmental Management Agency (EMA) behandelen klachten en meldingen met betrekking tot overtredingen binnen hun bevoegdheidsgebieden. De Zimbabwe Anti-Corruption Commission (ZACC) is toegewijd aan het bestrijden van corruptie en onderzoekt meldingen van corruptie, met name binnen de publieke sector. Sommige instanties of organisaties kunnen speciale hotlines onderhouden voor het melden van specifieke soorten overtredingen.

Klokkenluidersbescherming in Zimbabwe

De Zimbabwaanse wet biedt enige theoretische bescherming voor klokkenluiders, maar de praktische uitvoering en handhaving blijven zwak. De Labour Act [Hoofdstuk 28:01] bevat bepalingen die een zekere mate van bescherming bieden tegen vergelding voor werknemers die te goeder trouw schendingen van de arbeidswetgeving melden. De Prevention of Corruption Act [Hoofdstuk 9:16] bevat beperkte bepalingen die, onder bepaalde omstandigheden, kunnen worden uitgebreid tot personen die corruptie aan de kaak stellen.

Praktische Overwegingen en Uitdagingen

De wetten ter bescherming van klokkenluiders in Zimbabwe zijn relatief beperkt van opzet en de handhavingsmechanismen zijn vaak ontoereikend. Zelfs met wettelijke bescherming kunnen klokkenluiders een zeer reëel risico op vergelding lopen, waaronder intimidatie, baanverlies of zelfs bedreigingen voor hun veiligheid. Veel mensen zijn zich mogelijk niet volledig bewust van hun rechten als klokkenluider of de beschikbare meldingsmechanismen. Angst om misstanden aan de kaak te stellen, vooral binnen de overheid of machtige entiteiten, kan een aanzienlijke belemmering vormen voor het melden.

Aanbevelingen

Voordat u een melding maakt, is het belangrijk om uzelf vertrouwd te maken met de relevante wettelijke beschermingen binnen de Labour Act en de Prevention of Corruption Act. Overweeg juridisch advies in te winnen of te overleggen met de weinige maatschappelijke organisaties die zich richten op klokkenluidersondersteuning voor advies en begeleiding. Documenteer nauwgezet alle gevallen van de waargenomen misstanden, evenals eventuele mogelijke vergelding die u ervaart. Evalueer de beschikbare meldingskanalen en overweeg zorgvuldig het niveau van vertrouwelijkheid en mogelijke bescherming die elk kan bieden. Beoordeel de noodzaak van anonimiteit.

Beperkingen

Klokkenluidersbescherming in Zimbabwe is een complex vraagstuk met aanzienlijke uitdagingen. Het juridische kader is onvoldoende en degenen die naar voren komen, doen dit vaak met groot persoonlijk risico.

Zimbabwe is lid van de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO) en heeft verschillende van haar fundamentele verdragen geratificeerd. Er is echter een aanzienlijke kloof tussen deze ratificaties en hun effectieve implementatie.

Belangrijke IAO-verdragen geratificeerd door Zimbabwe

Zimbabwe heeft verschillende belangrijke IAO-verdragen geratificeerd, waaronder:

• Verdrag inzake gedwongen arbeid, 1930 (Nr. 29): Dit verdrag verbiedt het gebruik van gedwongen of verplichte arbeid.
• Verdrag inzake vrijheid van vereniging en bescherming van het recht om zich te organiseren, 1948 (Nr. 87): Dit verdrag ondersteunt de rechten van werknemers en werkgevers om organisaties naar keuze te vormen en zich daarbij aan te sluiten.
• Verdrag inzake het recht om zich te organiseren en collectief te onderhandelen, 1949 (Nr. 98): Dit verdrag beschermt werknemers tegen anti-vakbondsdiscriminatie en bevordert collectieve onderhandelingsprocessen.
• Verdrag inzake gelijke beloning, 1951 (Nr. 100): Dit verdrag vereist gelijke beloning voor mannen en vrouwen voor werk van gelijke waarde.
• Verdrag inzake de afschaffing van gedwongen arbeid, 1957 (Nr. 105): Dit verdrag vereist de onmiddellijke onderdrukking van gedwongen arbeid.
• Verdrag inzake discriminatie (werkgelegenheid en beroep), 1958 (Nr. 111): Dit verdrag verbiedt discriminatie op basis van ras, kleur, geslacht, religie, politieke overtuiging, nationale afkomst en sociale afkomst.
• Verdrag inzake minimumleeftijd, 1973 (Nr. 138): Dit verdrag stelt een minimumleeftijd voor werk en verbiedt gevaarlijk werk voor kinderen.
• Verdrag inzake de ergste vormen van kinderarbeid, 1999 (Nr. 182): Dit verdrag verbiedt de ergste vormen van kinderarbeid en verplicht tot hun uitbanning.

Impact op nationale arbeidswetten

De primaire arbeidswet van Zimbabwe, de Labour Act, weerspiegelt enkele van de principes die zijn vastgelegd in deze IAO-verdragen. Zo verbiedt de Labour Act gedwongen of verplichte arbeid in overeenstemming met IAO-verdrag Nr. 29. Het stelt ook een minimumleeftijd voor werk en bevat bescherming voor jonge werknemers, maar de implementatie is ongelijkmatig. Er bestaan bepalingen in de Labour Act die discriminatie op het werk verbieden, maar niet op alle gronden die zijn uiteengezet in IAO-verdrag Nr. 111.

Uitdagingen en gebieden van niet-naleving

Zimbabwe staat voor aanhoudende uitdagingen bij het volledig implementeren en naleven van internationale arbeidsnormen. Deze uitdagingen omvatten ernstige beperkingen op het vermogen om onafhankelijke vakbonden te vormen, kinderarbeid, zwakke handhavingsmechanismen en gevallen van gedwongen arbeid.

Voortdurende controle

Het Comité van Deskundigen inzake de toepassing van verdragen en aanbevelingen (CEACR) van de IAO controleert regelmatig de naleving door Zimbabwe van geratificeerde verdragen. Zij benadrukken consequent de noodzaak van substantiële verbeteringen om in overeenstemming te zijn met internationale verplichtingen.