De Grondwet van de Portugese Republiek (Artikelen 59 en 64) en het Arbeidswetboek (Código do Trabalho), met name de Artikelen 281 tot 284, stellen de fundamentele rechten op veilige en gezonde arbeidsomstandigheden vast. Het centrale stuk wetgeving is Wet nr. 102/2009 (Lei da Segurança e Saúde no Trabalho), die de EU-Kader Richtlijn 89/391/EEG en de wijzigingen daarvan omzet in de Portugese wetgeving.

Verplichtingen van de Werkgever

Werkgevers in Portugal hebben uitgebreide verplichtingen om de gezondheid en veiligheid van werknemers te waarborgen. Ze moeten uitgebreide risicobeoordelingen op de werkplek uitvoeren en preventieve maatregelen implementeren om deze risico's te verminderen en te elimineren. Werkgevers zijn ook verplicht om werknemers duidelijke informatie en training te geven over gevaren op de werkplek, veilige werkmethoden, noodprocedures en het gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM). Gezondheidstoezichtprogramma's die geschikt zijn voor de risico's op de werkplek moeten worden geïmplementeerd om de gezondheid van werknemers te beschermen. Werkgevers zijn ook verplicht om noodplannen te ontwikkelen en te onderhouden, inclusief evacuatieprocedures en EHBO-voorzieningen. De betrokkenheid van werknemers bij het identificeren en aanpakken van gezondheids- en veiligheidsproblemen wordt gefaciliteerd via werknemersvertegenwoordigers of veiligheidscomités. Werkgevers zijn ook verplicht om nauwkeurige gegevens bij te houden van ongevallen, verwondingen, ziekten en bijna-ongevallen op de werkplek.

Specifieke Gezondheids- en Veiligheidseisen

De Portugese wetgeving behandelt verschillende specifieke gevaren en arbeidsomstandigheden. Regels hebben betrekking op arbeidsomstandigheden zoals ventilatie, verlichting, temperatuur, geluid, sanitaire voorzieningen en welzijnsvoorzieningen. Werkgevers moeten de risico's van chemische, biologische en fysische agentia beheren, inclusief etikettering, veilig omgaan en training van werknemers. Werkuitrusting moet op een veilige manier worden ontworpen, bediend en onderhouden. Maatregelen moeten worden genomen om musculoskeletale aandoeningen te voorkomen door middel van werkplekontwerp, werkorganisatie en training. Risico's zoals werkgerelateerde stress, intimidatie en geweld moeten ook worden aangepakt.

Handhaving en Sancties

Het primaire handhavingsagentschap voor gezondheids- en veiligheidswetten in Portugal is de Autoridade para as Condições do Trabalho (ACT). ACT voert inspecties uit, onderzoekt overtredingen en kan boetes en sancties opleggen. Niet-naleving van gezondheids- en veiligheidswetten kan resulteren in aanzienlijke boetes en, in ernstige gevallen, strafrechtelijke aansprakelijkheid voor werkgevers of verantwoordelijke personen.

De arbeidsomstandigheden en veiligheid (OHS) normen van Portugal zijn afgeleid van de EU-Kader Richtlijn 89/391/EEG, die minimumeisen stelt voor alle EU-lidstaten. Deze principes worden in Portugal geïmplementeerd via Wet nr. 102/2009 (de Arbeidsveiligheids- en Gezondheidswet). Het Ministerie van Arbeid, Solidariteit en Sociale Zekerheid (MTSSS) en de Autoriteit voor Arbeidsomstandigheden (ACT) ontwikkelen specifieke voorschriften en technische normen die praktische OHS-vereisten in verschillende sectoren en omstandigheden detailleren.

Werkplek Ontwerp en Condities

Werkplek ontwerp en condities zijn een belangrijk gebied van OHS-normen. Voorschriften behandelen luchtverversingssnelheden, temperatuurregeling en de preventie van blootstelling aan verontreinigende stoffen of verontreinigingen. Er zijn normen voor geschikte niveaus van verlichting, vermindering van verblinding en geschiktheid voor specifieke taken. Blootstellingslimieten voor schadelijke geluidsniveaus en vereisten voor geluidsbeheersingsmaatregelen zijn verplicht. Werkgevers moeten schone toiletten, wasfaciliteiten, veilig drinkwater en rustruimtes voorzien.

Risicobeheer van Gevaren

Risicobeheer van gevaren is een ander cruciaal gebied. Voorschriften dekken classificatie, etikettering, opslag, hantering en gebruik van gevaarlijke chemicaliën. Material Safety Data Sheets (MSDS) zijn verplicht. Normen behandelen blootstellingspreventie, risicoclassificatie, insluiting en bescherming van werknemers bij het werken met biologische gevaren. Dit omvat ook veiligheidsnormen voor machines, apparatuur, elektriciteit, werken op hoogte, besloten ruimtes, brandgevaar en andere. Specifieke voorschriften zijn van toepassing op verschillende industrieën en activiteiten.

Arbeidsgezondheidsbewaking

Arbeidsgezondheidsbewaking is een belangrijk aspect van OHS. Werkgevers moeten gezondheidscontroles aanbieden die zijn afgestemd op werkplekrisico's. Werkgevers moeten gegevens bijhouden van de gezondheid van werknemers, werkplek blootstellingen en resultaten van medische bewaking.

Psychosociaal Risicobeheer

Psychosociaal risicobeheer is ook een onderdeel van OHS. De Portugese wet erkent de plicht van werkgevers om alle vormen van intimidatie en geweld op de werkplek te voorkomen, inclusief psychologische risico's. Hoewel niet expliciet gereguleerd, hebben werkgevers een algemene plicht om factoren aan te pakken die bijdragen aan werkgerelateerde stress, burn-out en psychische gezondheidsproblemen.

Praktijken voor OHS-Implementatie

Praktijken voor OHS-implementatie omvatten veiligheids- en gezondheidsdiensten, training en informatie voor werknemers, persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM) en incidentrapportage en -onderzoek. Afhankelijk van de grootte en sector van het bedrijf, kunnen werkgevers verplicht zijn interne OHS-diensten op te zetten bemand door gekwalificeerde professionals of gebruik te maken van externe diensten. Werknemers moeten regelmatige, up-to-date OHS-training ontvangen die relevant is voor hun taken, potentiële gevaren en veilige werkprocedures. Werkgevers moeten de behoefte aan PBM beoordelen, deze gratis verstrekken en zorgen voor het juiste gebruik en onderhoud ervan. Systemen moeten aanwezig zijn om werkplek ongevallen, bijna-ongevallen en beroepsziekten te rapporteren. Oorzaakanalyse en corrigerende maatregelen zijn cruciaal.

Werkplekinspecties spelen een cruciale rol bij het handhaven van een veilige en gezonde werkomgeving. Ze dienen als een instrument voor het afdwingen van naleving, het ontmoedigen van niet-naleving en het bevorderen van bewustwording en verbetering. De Autoriteit voor Arbeidsomstandigheden (ACT) in Portugal is verantwoordelijk voor het uitvoeren van deze inspecties.

De Inspectieautoriteit

ACT-inspecteurs, die speciaal opgeleide arbeidsinspecteurs zijn, voeren werkplekinspecties uit. Zij hebben de bevoegdheid om werkplekken te betreden, documenten te onderzoeken, werknemers en management te ondervragen en bewijsmateriaal te verzamelen. Inspecties kunnen routinematig, gericht of opvolgend zijn. Routinematige inspecties kunnen gepland of onaangekondigd zijn en richten zich vaak op specifieke sectoren of risicogebieden. Gerichte inspecties worden geactiveerd door klachten, meldingen van ongevallen of bekende risicovolle activiteiten. Opvolginspecties worden uitgevoerd om naleving van eerdere bevelen of corrigerende maatregelen te verifiëren.

Inspectieprocedures

Het inspectieproces begint met een openingsvergadering waarin inspecteurs met het management overleggen om het doel en de reikwijdte van de inspectie uit te leggen. Dit wordt gevolgd door een rondgang waarbij inspecteurs werkgebieden, processen, apparatuur en documentatie observeren. Ze kunnen ook werknemers interviewen en foto's of metingen maken. Na de rondgang wordt een afsluitende vergadering gehouden waarin de inspecteur voorlopige feedback geeft over waargenomen gevaren en mogelijke overtredingen. Ten slotte wordt een gedetailleerd inspectierapport opgesteld waarin bevindingen, overtredingen en eventuele corrigerende bevelen met deadlines worden beschreven.

Inspectiecriteria

Inspecties bestrijken een breed scala aan vereisten, waaronder risicobeoordelingen en preventieplannen, fysieke werkomgeving, chemische en biologische gevaren, werkplekergonomie, training en informatie, incidentrapportage en -onderzoek, en de algehele effectiviteit van het arbomanagementsysteem.

Opvolgacties

Na de inspectie kan ACT bevelen uitvaardigen die werkgevers verplichten om geïdentificeerde overtredingen binnen gespecificeerde termijnen te corrigeren. Aanzienlijke boetes kunnen worden opgelegd voor niet-naleving, vooral bij ernstige en herhaalde overtredingen. In extreme gevallen kan ACT tijdelijke of permanente sluiting bevelen als onmiddellijke en ernstige risico's niet adequaat kunnen worden beheerst.

Werkgevers dragen de primaire verantwoordelijkheid voor het melden van arbeidsongevallen aan de Autoriteit voor Arbeidsomstandigheden (ACT). Dodelijke of ernstige verwondingen moeten onmiddellijk worden gemeld aan ACT en relevante autoriteiten, terwijl andere werkgerelateerde verwondingen binnen 4 werkdagen na het ongeval moeten worden gemeld. Werkgevers dienen het officiële formulier van ACT te gebruiken bij het melden van ongevallen.

Onderzoek naar Arbeidsongevallen

Werkgevers zijn verplicht een intern onderzoek uit te voeren om de oorzaken van het ongeval, inclusief de grondoorzaken, vast te stellen en corrigerende maatregelen te nemen om herhaling te voorkomen. ACT kan zijn eigen onderzoek uitvoeren, vooral bij ernstige of dodelijke ongevallen. Inspecteurs hebben ruime bevoegdheden om bewijsmateriaal te verzamelen, getuigen te ondervragen en corrigerende bevelen uit te vaardigen. Vertegenwoordigers van werknemers of veiligheidscommissies hebben het recht deel te nemen aan ongevalsonderzoeken en preventieve maatregelen voor te stellen.

Compensatie voor Arbeidsongevallen

Werkgevers moeten een arbeidsongevallenverzekering hebben, meestal via particuliere verzekeraars. Deze verzekering dekt medische kosten, tijdelijke of permanente invaliditeitsuitkeringen en compensatie voor nabestaanden in geval van overlijden. Gewonde werknemers of hun families moeten claims indienen bij de verzekeringsmaatschappij. Termijnen en procedures worden gespecificeerd in de verzekeringspolis. Geschillen over de geschiktheid van claims of uitkeringen kunnen worden voorgelegd aan arbeidsrechtbanken.