Ghana heeft een unieke gerechtelijke structuur die specifiek is ontworpen om geschillen met betrekking tot werkgelegenheid aan te pakken. Bekend als de Arbeidsafdeling van het Hooggerechtshof, opereert het met een eigen set van specifieke procedures.

Jurisdictie van Arbeidsrechtbanken

Arbeidsrechtbanken in Ghana behandelen een breed scala aan arbeidsconflicten. Deze omvatten onrechtmatige ontslag- en beëindigingskwesties, geschillen voortvloeiend uit arbeidsovereenkomsten, loon-, salaris- en uitkeringsgeschillen, discriminatie- en intimidatieclaims, en geschillen over sociale zekerheid en pensioen.

Proces in Arbeidsrechtbanken

Het proces in arbeidsrechtbanken begint met het indienen van een claim, die wordt gestart door het indienen van een dagvaarding bij de Arbeidsrechtbank. De rechtbank kan bemiddeling aanmoedigen als een poging om het geschil in der minne te schikken voordat een volledige rechtszaak plaatsvindt. Als bemiddeling mislukt, wordt een formele hoorzitting gehouden met bewijsvoering, juridische argumenten en getuigenverhoor. De arbeidsrechter doet vervolgens een uitspraak, die kan worden aangevochten bij een hogere rechtbank.

Juridische Basis voor Arbeidsrechtbanken

De Courts Act, 1993 (Act 459) is het primaire juridische kader dat de structuur, jurisdictie en procedures van arbeidsrechtbanken in Ghana regelt. De Labour Act, 2003 (Act 651) is de materiële arbeidswet die de arbeidsrechten en -verplichtingen dekt en wordt gebruikt bij het oplossen van zaken voor de arbeidsrechtbanken.

Arbitrage in Ghana

Arbitrage dient als een alternatief of aanvullende methode voor het oplossen van arbeidsconflicten in Ghana. Het is een vrijwillig proces dat overeenstemming tussen de partijen vereist, hetzij door een bestaande clausule in de arbeidsovereenkomst of een latere overeenkomst om te arbitreren. De Nationale Arbeidscommissie (NLC) fungeert vaak als bemiddelaar en kan arbitrage faciliteren als de betrokken partijen het eens zijn. De Arbitration Act, 2010 (Act 798) biedt een juridisch kader voor arbitrage in Ghana, ook in arbeidsconflicten.

Voordelen van Arbitrage

Arbitrage biedt verschillende voordelen. Partijen kunnen procedures aanpassen aan hun specifieke geschil, waardoor het mogelijk minder formeel is dan gerechtelijke procedures. Arbiters kunnen worden geselecteerd met expertise in arbeidsrecht en specifieke industrieën. Arbitrageprocedures zijn over het algemeen vertrouwelijk. Bovendien kan arbitrage soms sneller zijn dan rechtszaken via arbeidsrechtbanken.

In Ghana worden verschillende regelgevende instanties ingezet om ervoor te zorgen dat bedrijven zich houden aan de nodige wetten en normen.

Belangrijke Regelgevende Autoriteiten

Verschillende overheidsinstanties zijn belast met het uitvoeren van audits en inspecties binnen hun respectieve bevoegdheidsgebieden:

• Arbeidsafdeling (onder het Ministerie van Werkgelegenheid en Arbeidsrelaties): Deze afdeling inspecteert werkplekken om naleving van arbeidswetten en -voorschriften te waarborgen, inclusief die over arbeidsomstandigheden, minimumloon en sociale zekerheidsbijdragen.
• Milieubeschermingsagentschap (EPA): De EPA voert milieuaudits en -inspecties uit om milieuwetten en -voorschriften te handhaven.
• Ghana Revenue Authority (GRA): De GRA voert belastingaudits en -inspecties uit om naleving van belastingwetten te waarborgen.
• Fabrieksinspectiedienst: Deze dienst handhaaft gezondheids- en veiligheidsvoorschriften in fabrieken en andere industriële werkplekken.
• Mineralencommissie: Deze commissie voert inspecties uit van mijnbouwactiviteiten om naleving van mijnbouwwetten en veiligheidsvoorschriften te waarborgen.

Frequentie van Inspecties

De frequentie van inspecties in Ghana is afhankelijk van verschillende factoren:

• Industrie en Risicoprofiel: Industrieën met hogere risico's, zoals de bouw en mijnbouw, kunnen vaker worden geïnspecteerd.
• Klachtgestuurd: Inspecties kunnen worden gestart op basis van klachten van werknemers, het publiek of rapporten van andere instanties.
• Geschiedenis van Niet-Naleving: Bedrijven met een geschiedenis van overtredingen kunnen aan strengere controles worden onderworpen.

Het Inspectieproces

De algemene stappen die betrokken zijn bij een nalevingsinspectie omvatten doorgaans:

1. Kennisgeving: Inspecteurs kunnen een kennisgeving verstrekken, hoewel onaangekondigde inspecties kunnen voorkomen.
2. Documentencontrole: Inspecteurs onderzoeken documenten, vergunningen, licenties en andere relevante documenten voor het inspectiegebied.
3. Ter plaatse Rondgang: Dit omvat fysieke inspecties van faciliteiten, apparatuur en observatie van werkprocessen.
4. Interviews: Inspecteurs kunnen werknemers of management interviewen om verdere informatie te verzamelen.
5. Rapport: De inspecteur stelt een rapport op met hun bevindingen en eventuele waargenomen gebieden van niet-naleving.
6. Corrigerende Acties: Niet-nalevende bedrijven kunnen een termijn krijgen om geconstateerde problemen te verhelpen.

Belang van Nalevingsinspecties

• Handhaven van Normen: Regelmatige inspecties beschermen werknemers, consumenten en het milieu door ervoor te zorgen dat bedrijven zich houden aan relevante wetten en voorschriften.
• Bevorderen van Eerlijkheid: Inspecties helpen eerlijke concurrentie te bevorderen en voorkomen dat bedrijven een oneerlijk voordeel behalen door voorschriften te negeren.
• Afschrikking: Kennis van mogelijke audits en inspecties werkt als een sterke afschrikking tegen niet-nalevend gedrag.
• Verbetering: Inspecties kunnen gebieden benadrukken waar bedrijven hun operaties kunnen verbeteren, wat hen uiteindelijk helpt efficiënter en nalevender te worden.

Gevolgen van Niet-Naleving

Het niet naleven van voorschriften in Ghana kan ernstige gevolgen hebben:

• Boetes en Sancties: Regelgevende instanties kunnen aanzienlijke boetes opleggen voor overtredingen.
• Herstelorders: Bedrijven kunnen worden bevolen om onmiddellijke wijzigingen aan te brengen of niet-naleving te verhelpen, wat kan leiden tot kostbare veranderingen in procedures.
• Tijdelijke of Permanente Sluiting: In ernstige gevallen kunnen bedrijven worden geconfronteerd met tijdelijke schorsing of zelfs permanente sluiting van operaties.
• Intrekking van Licentie/Vergunning: Licenties of vergunningen die essentieel zijn voor de operatie kunnen worden geschorst of ingetrokken vanwege niet-naleving.
• Strafrechtelijke Vervolging: Bepaalde overtredingen brengen het risico van strafrechtelijke vervolging met zich mee, wat kan leiden tot gevangenisstraf voor betrokken personen.
• Reputatieschade: Publieke blootstelling van niet-naleving kan de reputatie van een bedrijf ernstig schaden.

In Ghana zijn er verschillende wegen voor individuen om wangedrag, regelovertredingen en andere onwettige activiteiten te melden. Deze kunnen grofweg worden onderverdeeld in interne en externe meldingsmechanismen.

Interne Melden

Interne meldingsmechanismen betreffen voornamelijk de organisatie waar de persoon werkzaam is. Idealiter zouden organisaties interne klokkenluidersprocedures moeten hebben die werknemers aanmoedigen om zorgen te melden via aangewezen kanalen binnen het bedrijf. In gevallen waar geen formele procedures bestaan, kunnen werknemers problemen rechtstreeks melden aan supervisors, HR of andere geschikte vertegenwoordigers binnen hun organisatie.

Externe Melden

Externe meldingsmechanismen betreffen entiteiten buiten de organisatie van de persoon. Overtredingen met betrekking tot specifieke industrieën moeten rechtstreeks worden gemeld aan de relevante regelgevende instantie. Voor ernstige overtredingen, met name die van criminele aard, is het essentieel om rechtstreeks melding te maken bij de politie of relevante onderzoeksinstanties. De Commissie voor Mensenrechten en Administratieve Rechtvaardigheid (CHRAJ) heeft de bevoegdheid om corruptie en administratieve misstanden te onderzoeken, wat een potentiële weg biedt voor klokkenluiders. Daarnaast kunnen NGO's met specifieke aandachtsgebieden meldingsmechanismen hebben voor gerelateerde zorgen.

Klokkenluidersbescherming in Ghana

Ghana heeft een speciale wet die klokkenluiders beschermt: de Klokkenluiderswet, 2006 (Wet 720). Deze wet biedt een juridisch kader voor het melden van misstanden en biedt bescherming tegen het slachtofferen van klokkenluiders.

Belangrijke Beschermingen

De wet verbiedt een breed scala aan vergeldingsmaatregelen tegen klokkenluiders, waaronder ontslag, degradatie, intimidatie, discriminatie en andere nadelen. Klokkenluiders die vergelding ondervinden, kunnen recht hebben op herstel, compensatie of andere remedies. De wet streeft er ook naar de identiteit van de klokkenluider te beschermen, tenzij openbaarmaking noodzakelijk is voor juridische procedures of met toestemming van de klokkenluider.

Beperkingen en Praktische Overwegingen

De beschermingen gelden voornamelijk voor meldingen die te goeder trouw zijn gedaan en waarbij de klokkenluider redelijkerwijs gelooft dat de informatie waar is. De wet somt specifieke instanties op voor het melden van verschillende soorten misstanden, dus het kennen van het juiste kanaal is cruciaal. Hoewel de wet bescherming biedt, kan de klokkenluider nog steeds bewijs moeten leveren als hun claims worden betwist of als ze vergelding ondervinden.

Praktische Overwegingen voor Klokkenluiders

Klokkenluiders moeten bewijsmateriaal verzamelen om een potentiële toekomstige claim van vergelding te onderbouwen. Ze moeten zich vertrouwd maken met interne bedrijfsbeleid, de specifieke meldingskanalen die in de Klokkenluiderswet zijn uiteengezet, en eventuele andere relevante NGO-mechanismen. Het kan ook nuttig zijn om een advocaat of een organisatie die gespecialiseerd is in klokkenluidersondersteuning te raadplegen om het beste advies te krijgen voordat ze actie ondernemen.

Ghana is lid van de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO) en heeft blijk gegeven van een inzet om de internationale arbeidsrechtenprincipes te handhaven. Het land heeft alle acht fundamentele IAO-conventies geratificeerd, waaronder de Conventie inzake de Vrijheid van Vereniging en de Bescherming van het Recht om zich te Organiseren, de Conventie inzake het Recht om zich te Organiseren en Collectief te Onderhandelen, de Conventie inzake Dwangarbeid, de Conventie inzake de Afschaffing van Dwangarbeid, de Conventie inzake de Minimumleeftijd, de Conventie inzake de Ergste Vormen van Kinderarbeid, de Conventie inzake Gelijke Beloning, en de Conventie inzake Discriminatie (Werkgelegenheid en Beroep).

Afstemming van Nationale Wetgeving op Internationale Normen

De nationale arbeidswetten van Ghana weerspiegelen de principes die zijn vastgelegd in deze kern-IAO-conventies. De Grondwet van Ghana van 1992 bijvoorbeeld, verankert fundamentele mensenrechten, waaronder die met betrekking tot arbeid zoals de vrijheid van vereniging. De Arbeidswet van 2003, die de hoeksteen vormt van de Ghanese arbeidswetgeving, bevat bepalingen over vrijheid van vereniging, collectieve onderhandelingsrechten, het verbod op dwangarbeid en kinderarbeid, en waarborgen tegen discriminatie. De Kinderwet van 1998 versterkt het verbod op kinderarbeid en biedt bescherming voor kinderen op de werkplek.

Andere Relevante IAO-Conventies

Naast de kernconventies heeft Ghana talrijke andere IAO-conventies geratificeerd die betrekking hebben op gebieden zoals arbeidsveiligheid en gezondheid, sociale zekerheid, en moederschapsbescherming.

Toezicht en Handhaving

Om zijn internationale arbeidsverplichtingen na te komen, hanteert Ghana verschillende mechanismen. Het Arbeidsdepartement inspecteert werkplekken en onderzoekt mogelijke schendingen van arbeidswetten, inclusief die met betrekking tot internationale normen. De Nationale Arbeidscommissie (NLC), een tripartiete instantie bestaande uit de overheid, werkgevers en werknemers, is verantwoordelijk voor het oplossen van arbeidsconflicten en het bevorderen van naleving. Bovendien dient Ghana regelmatig rapporten in bij de IAO over de implementatie van geratificeerde conventies.