In Zambia mag een werkgever de arbeidsovereenkomst wettelijk beëindigen op verschillende gronden zoals uiteengezet in de Employment Code Act. Deze omvatten wangedrag, zoals ernstige schendingen van de arbeidsovereenkomst, ongeschiktheid door slechte prestaties of langdurige ziekte of letsel, en operationele vereisten zoals economische, technologische of structurele redenen die een vermindering van het personeelsbestand noodzakelijk maken.

Kennisgevingseisen

De Employment Code Act, Sectie 78, bepaalt de minimale opzegtermijnen voor beëindiging in Zambia:

• 24 uur voor contracten die niet langer dan een maand duren.
• 14 dagen voor contracten die langer dan een maand maar niet meer dan drie maanden duren.
• 30 dagen voor contracten die langer dan drie maanden duren.

Voor arbeidsovereenkomsten die langer dan zes maanden duren, moet de opzegging schriftelijk worden gegeven.

Ontslagvergoeding

De Employment Code Act schrijft een ontslagvergoeding voor werknemers voor van wie het dienstverband wegens boventalligheid wordt beëindigd. De berekening is gebaseerd op de lengte van dienst van de werknemer, met twee maanden basisloon voor elk voltooid dienstjaar.

Belangrijke Punten om op te Letten

Werkgevers moeten geldige redenen opgeven voor het beëindigen van het dienstverband van een werknemer. Willekeurige ontslagen zijn onwettig. De Zambiaanse arbeidswetten geven prioriteit aan procedurele eerlijkheid. Van werkgevers wordt verwacht dat zij eerlijke hoorzittingen houden en de werknemer de gelegenheid geven zich te verdedigen vóór ontslag.

In Zambia zijn er verschillende belangrijke wetgevingen die discriminatie aanpakken. De Grondwet van Zambia (Artikel 23) verbiedt discriminatie in algemene termen en biedt de basis voor meer specifieke anti-discriminatiewetten. De Industrial and Labour Relations Act (Sectie 108) verbiedt discriminatie op de werkplek op basis van specifieke kenmerken. De Employment Code Act (Sectie 5) verplicht werkgevers om gelijke kansen te waarborgen op hun werkplekken en verbiedt directe of indirecte discriminatie binnen de context van werkgelegenheidsbeleid of -praktijken.

Beschermde Kenmerken

Zambiaanse anti-discriminatiewetten beschermen tegen discriminatie op de volgende gronden:

• Ras
• Geslacht
• Gender
• Zwangerschap
• Burgerlijke Staat
• Religie
• Politieke Opinie of Affiliatie
• Stam of Geboorteplaats
• Sociale Status
• Handicap
• Gezondheidsstatus
• Andere analoge omstandigheden

Verhaalsmechanismen

Personen die discriminatie ervaren in Zambia hebben verschillende mogelijkheden om verhaal te halen. Organisaties hebben vaak interne processen om discriminatieklachten te melden en aan te pakken. Slachtoffers van discriminatie kunnen klachten indienen bij Arbeidstribunalen die zijn opgericht onder de Industrial and Labour Relations Act. Deze tribunalen kunnen remedies bieden, zoals herstel, compensatie of andere corrigerende maatregelen. Voor bredere discriminatiezaken kan de zaak worden voorgelegd aan de reguliere rechtbanken in Zambia, inclusief het Hooggerechtshof, dat jurisdictie heeft over dergelijke zaken. De Zambia Human Rights Commission, een onafhankelijke instantie, kan discriminatieklachten onderzoeken en mogelijk bemiddelen of een oplossing faciliteren.

Verantwoordelijkheden van Werkgevers

Werkgevers in Zambia zijn wettelijk verplicht om gelijke kansen te bevorderen, beleid en praktijken te ontwikkelen die non-discriminatie en gelijke kansen binnen de werkplek waarborgen. Ze moeten een proactieve benadering hanteren om gevallen van discriminatie bij werving, aanwerving, training, promoties, compensatie, beëindiging, voordelen en andere werkgerelateerde beslissingen te vermijden en aan te pakken. Werkgevers zijn ook verplicht om trainings- en bewustwordingsprogramma's over anti-discriminatiebeleid en -procedures voor werknemers te implementeren. Ze moeten duidelijke procedures vaststellen voor het melden en onderzoeken van discriminatieklachten binnen de werkplek. Ten slotte moeten werkgevers elke gegronde discriminatiezaak snel aanpakken en corrigerende maatregelen implementeren om herhaling te voorkomen. Het is belangrijk voor individuen en werkgevers om zich vertrouwd te maken met de specifieke bepalingen van de relevante wetgeving voor de meest actuele en uitgebreide richtlijnen over anti-discriminatiewetgeving in Zambia.

In Zambia zijn er regels opgesteld om de aanvaardbare arbeidsomstandigheden voor werknemers te omschrijven. Deze regels bestrijken aspecten zoals werkuren, rustperiodes en ergonomische vereisten.

Werkuren

Volgens de Employment Code Act van Zambia zijn de volgende normen voor werkuren vastgesteld:

• Maximale Dagelijkse Uren: Een werknemer mag niet verplicht worden om meer dan acht uur per dag te werken.
• Maximale Wekelijkse Uren: Het maximale aantal werkuren per week is vastgesteld op achtenveertig uur.

Er zijn uitzonderingen waarbij verlengingen buiten deze limieten kunnen worden toegestaan onder specifieke omstandigheden, mits bepaalde procedures worden gevolgd en overwerkvergoeding wordt aangeboden.

Rustperiodes

De Employment Code Act schrijft ook rustperiodes voor werknemers voor:

• Rustpauzes: Werknemers hebben recht op een pauze van minstens één uur tijdens een werkdag die langer duurt dan zes uur.
• Dagelijkse Rust: Er moet een minimale rustperiode van twaalf uur zijn tussen het einde van de ene werkdag en het begin van de volgende.
• Wekelijkse Rust: Alle werknemers hebben wettelijk recht op één volledige rustdag per week, meestal op zondag.

Ergonomische Vereisten

Hoewel er in Zambia geen expliciete regels zijn die uitsluitend aan ergonomie zijn gewijd, behandelt de Factories Act de veiligheid op de werkplek:

• De Factories Act: Deze wet legt algemene veiligheidsprincipes vast die indirect bijdragen aan ergonomische overwegingen in fabrieken. Het benadrukt de verantwoordelijkheid van de werkgever om een veilige werkomgeving te bieden en te onderhouden.

De Zambiaanse overheid stelt een kader vast voor aanvaardbare arbeidsomstandigheden via de Employment Code Act en de Factories Act. Deze regels zijn bedoeld om vermoeidheid van werknemers te voorkomen, het welzijn te bevorderen en een basisniveau van veiligheid op de werkplek te waarborgen.

Het waarborgen van een veilige en gezonde werkomgeving is een cruciaal aspect van werkgelegenheid in Zambia. Het land heeft een robuust wetgevend kader dat de rechten en verplichtingen van zowel werkgevers als werknemers uiteenzet.

Wetgevend Kader

Het wetgevend kader van Zambia voor gezondheid en veiligheid op de werkplek bestaat voornamelijk uit drie wetten:

1. De Employment Code Act (Hoofdstuk 268 van de Wetten van Zambia): Deze wet stelt het algemene recht op een veilige en gezonde werkomgeving vast.

2. De Factories Act (Hoofdstuk 395 van de Wetten van Zambia): Deze wet beschrijft specifieke veiligheidsmaatregelen die in fabrieken vereist zijn, inclusief bepalingen voor machines, werkplekindeling, gevaarlijke stoffen en sanitaire voorzieningen.

3. De Occupational Health and Safety Act (Nr. 35 van 2010): Deze uitgebreide wet regelt de arbeidsgezondheid en veiligheid in alle werkplekken in Zambia. Het behandelt een breder scala aan gevaren, risicobeoordelingen, ongevallenrapportage en gezondheidsmonitoring van werknemers.

Verplichtingen van Werkgevers

De Occupational Health and Safety Act legt aanzienlijke verplichtingen op aan werkgevers om een veilige werkomgeving te bieden. Deze omvatten:

1. Risicobeoordelingen: Werkgevers moeten regelmatig risicobeoordelingen uitvoeren om potentiële gevaren te identificeren en maatregelen te implementeren om risico's te beperken.

2. Veilige Werkpraktijken: Werkgevers zijn verantwoordelijk voor het opstellen en handhaven van veilige werkpraktijken en het verstrekken van informatie en training aan werknemers over gezondheids- en veiligheidsprocedures.

3. Veilige Werkomgeving: Werkgevers moeten een veilige werkplek bieden en onderhouden, inclusief veilige machines, persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM) en sanitaire voorzieningen.

4. Ongevallenrapportage: Werkgevers zijn wettelijk verplicht om werkgerelateerde ongevallen en ziekten te melden aan het Department of Occupational Health and Safety.

Rechten van Werknemers

Werknemers in Zambia hebben de volgende rechten onder de Occupational Health and Safety Act:

1. Recht op een Veilige Werkomgeving: Werknemers hebben het fundamentele recht op een werkplek zonder gevaren en risico's voor hun gezondheid en veiligheid.

2. Recht op Informatie en Training: Werknemers hebben recht op informatie en training over gezondheids- en veiligheidsprocedures en het gebruik van PBM.

3. Recht om Onveilig Werk te Weigeren: Werknemers hebben het recht om onveilig werk te weigeren als ze een redelijke rechtvaardiging hebben om te geloven dat het werk een ernstige bedreiging vormt voor hun gezondheid of veiligheid.

Handhaving

Het Department of Occupational Health and Safety onder het Ministerie van Arbeid en Sociale Zekerheid is de primaire instantie verantwoordelijk voor de handhaving van gezondheids- en veiligheidsvoorschriften in Zambia. Het departement heeft de bevoegdheid om werkplekinspecties uit te voeren, ongevallen en klachten te onderzoeken, verbeteringsberichten uit te geven en werkgevers die de wet overtreden te vervolgen.