Lucas Botzen
Oprichter
Last updated:
October 7, 2025
Wat is een Employer of Record in Costa Rica?
Bekijk onze Employer of Record-diensten.Een Employer of Record (EOR) in Costa Rica helpt je bij het aannemen van werknemers daar zonder dat je een lokale entiteit hoeft op te zetten. Dit betekent dat je een team in Costa Rica kunt opbouwen terwijl de EOR alle juridische en HR-verantwoordelijkheden afhandelt. Zij zorgen voor salarisadministratie, belastingen, voordelen en naleving van de lokale arbeidswetgeving. Hierdoor kun jij je richten op je bedrijf en het beheer van je team. Als je een EOR-aanbieder nodig hebt, kun je kijken op Rivermate.
Hoe een Employer of Record (EOR) werkt in Costa Rica
Het gebruik van een EOR in Costa Rica vereenvoudigt het aannemen. Zo werkt het:
- Je vindt het talent. Je werft en selecteert de beste kandidaat voor jouw bedrijf.
- De EOR neemt jouw kandidaat in dienst. De EOR neemt de werknemer wettelijk in dienst namens jou via een lokale, conforme arbeidsovereenkomst.
- De EOR beheert HR. Zij regelen alle administratieve taken. Dit omvat salarisadministratie, belastingen, sociale zekerheidsbijdragen en voordelen.
- Jij beheert je werknemer. Jij beheert het dagelijkse werk en de verantwoordelijkheden van je werknemer. De EOR is de wettelijke werkgever, maar jij geeft richting aan hun werk.
- Je team groeit. Je kunt blijven nieuwe teamleden aannemen in Costa Rica via de EOR.
Waarom een Employer of Record in Costa Rica gebruiken
Het gebruik van een EOR in Costa Rica maakt het uitbreiden van je team eenvoudig en efficiënt. Je vermijdt de tijd en kosten van het opzetten van een juridische entiteit in het land. Dit stelt je in staat om snel de markt te betreden en talent aan te trekken. Het zorgt er ook voor dat je voldoet aan de Costa Ricaanse arbeidswetgeving, die complex kan zijn.
Hier zijn enkele belangrijke voordelen:
- Snellere markttoetreding. Neem werknemers aan binnen enkele dagen, niet maanden.
- Verlaagde kosten. Vermijd de hoge kosten van het opzetten en onderhouden van een juridische entiteit.
- Nalevingsgarantie. EORs zijn experts in lokale arbeidswetten en regelgeving. Ze zorgen ervoor dat je aan alle wettelijke vereisten voor werkgelegenheid voldoet, inclusief sociale zekerheidsbijdragen aan het Costa Ricaanse Social Security Fund (CCSS). Meer informatie vind je op hun officiële site: https://www.ccss.sa.cr/.
- Vereenvoudigde salarisadministratie. De EOR beheert alle aspecten van salarisadministratie, inclusief inhoudingen en belastingaangiften.
- Concurrerende voordelen. Bied aantrekkelijke en conforme voordelenpakketten aan je werknemers aan.
Verantwoordelijkheden van een Employer of Record
Als een Employer of Record in Costa Rica is Rivermate verantwoordelijk voor:
- Het opstellen en beheren van arbeidscontracten
- De maandelijkse loonadministratie uitvoeren.
- Het bieden van lokale en wereldwijde voordelen.
- Zorgen voor 100% lokale naleving
- Lokale HR-ondersteuning bieden
Verantwoordelijkheden van het bedrijf dat de werknemer in dienst neemt
Als het bedrijf dat de medewerker via Employer of Record in dienst neemt, bent u verantwoordelijk voor:
- Dagelijks beheer van de werknemer
- Werkopdrachten
- Prestatiebeheer
- Opleiding en ontwikkeling
Kosten van het gebruik van een Employer of Record in Costa Rica
Rivermate's transparante prijsmodel elimineert complexiteit met een enkel, concurrerend maandelijks tarief per werknemer. In tegenstelling tot traditionele PEO-aanbieders omvat onze prijsstelling in Costa Rica uitgebreide HR-ondersteuning, voordelenadministratie, nalevingsbeheer en toegang tot ons eigen dashboard voor realtime personeelsanalyse. Geen verborgen kosten, geen opstartkosten—gewoon een duidelijke prijsstelling die meegroeit met de behoeften van uw bedrijf terwijl volledige wettelijke naleving in Costa Rica wordt gewaarborgd.
Toptalent aantrekken in Costa Rica via onze Employer of Record-dienst.
Maak een afspraak voor een gesprek met onze EOR-experts om meer te weten te komen over hoe wij u kunnen helpen in Costa Rica







Maak een afspraak met onze EOR-experts om meer te weten te komen over hoe wij u kunnen helpen in Costa Rica.
Vertrouwd door meer dan 1000 bedrijven over de hele wereld.
Werving in Costa Rica
Het aannemen in Costa Rica biedt een kans om te profiteren van een stabiele economie en een gekwalificeerde beroepsbevolking. Het land is een uitstekende plek voor zakelijke uitbreiding in Midden-Amerika. Om hier te werven, moet u de lokale arbeidswetten begrijpen. Deze gids leidt u door de belangrijkste aspecten van het aannemen in Costa Rica.
Arbeidsovereenkomsten & must-have clausules
Wanneer u een werknemer in Costa Rica aanneemt, is een schriftelijke overeenkomst de beste optie. Hoewel mondelinge afspraken erkend worden, biedt een schriftelijk document duidelijkheid voor zowel u als uw werknemer. Er zijn twee hoofdtypen arbeidsovereenkomsten:
- Onbepaalde tijd contracten: Deze zijn het meest gebruikelijk en worden gebruikt voor vaste functies zonder vaste einddatum.
- Tijdelijke contracten: U kunt deze gebruiken voor specifieke projecten of tijdelijk werk. Ze hebben een vaste start- en einddatum en zijn doorgaans beperkt tot één jaar.
Uw arbeidsovereenkomsten moeten specifieke informatie bevatten om compliant te zijn. Hier zijn de essentiële clausules die u moet opnemen:
- Volledige namen en gegevens van zowel de werkgever als de werknemer.
- Een duidelijke beschrijving van de rol en verantwoordelijkheden van de werknemer.
- De startdatum van het dienstverband.
- De duur van het contract.
- Locatie van de werkplek.
- Werkuren.
- Salaris en de wijze van betaling.
- Handtekeningen van beide partijen.
Proeftijd
In Costa Rica kunt u een proeftijd opnemen in uw arbeidsovereenkomsten. Dit geeft u de tijd om de geschiktheid van een nieuwe werknemer voor de functie te beoordelen.
De standaard proeftijd is drie maanden. Tijdens deze periode kunnen u of de werknemer de arbeidsovereenkomst beëindigen zonder dat u een reden of ontslagvergoeding hoeft te geven. Het is belangrijk op te merken dat proeftijden geen wettelijke vereiste zijn, maar een gangbare praktijk. Als u geen proeftijd opneemt, heeft de werknemer vanaf dag één volledige arbeidsbescherming.
Werkuren & overwerk
De standaard werkweek in Costa Rica hangt af van de dienst:
| Diensttype | Dagelijkse uren | Wekelijkse uren |
|---|---|---|
| Dagdienst | Tot 8 uur | Tot 48 uur |
| Nachtdienst | Tot 6 uur | Tot 36 uur |
| Gemengde dienst | Tot 7 uur | Tot 42 uur |
Werk dat buiten deze uren wordt gedaan, wordt beschouwd als overwerk. U moet werknemers 1,5 keer hun reguliere uurloon betalen voor overwerk. Overwerk is beperkt tot vier uur per dag.
Openbare & regionale feestdagen
Uw werknemers in Costa Rica hebben recht op betaalde vrije dagen voor nationale feestdagen. Hier is een lijst van de nationale feestdagen voor 2024:
| Datum | Feestdag |
|---|---|
| 1 januari | Nieuwjaarsdag |
| 28 maart | Witte Donderdag |
| 29 maart | Goede Vrijdag |
| 11 april | Juan Santamaría Dag |
| 1 mei | Dag van de Arbeid |
| 25 juli | Annexatie van Guanacaste Dag |
| 2 augustus | Onze Lieve Vrouw van de Engelen |
| 15 augustus | Moederdag |
| 15 september | Onafhankelijkheidsdag |
| 1 december | Dag van de Afschaffing van het Leger |
| 25 december | Kerstdag |
Contractors aannemen in Costa Rica
U kunt overwegen om zelfstandige contractors aan te nemen vanwege de flexibiliteit die het biedt. Het is echter cruciaal om het verschil tussen een contractor en een werknemer te begrijpen om misclassificatie te voorkomen.
Een zelfstandige contractor runt zijn eigen bedrijf, bepaalt zijn eigen werktijden en gebruikt zijn eigen gereedschap. Een werknemer daarentegen werkt onder uw directe toezicht en volgt het schema van uw bedrijf.
Het verkeerd classificeren van een werknemer als contractor kan leiden tot ernstige gevolgen, waaronder:
- Boetes van het Ministerie van Arbeid.
- Achterstallige betalingen voor sociale zekerheidsbijdragen, met boetes.
- Verantwoordelijkheid voor retroactieve betaling van werknemersvoordelen zoals vakantiegeld en bonussen.
Een Employer of Record (EOR) kan u helpen deze risico's te vermijden. Een EOR fungeert als de juridische werkgever voor uw werknemers en zorgt ervoor dat ze correct geclassificeerd worden. Dit betekent dat de EOR alle juridische en administratieve taken van het werkgeverschap afhandelt, zoals loonadministratie, belastingen en voordelen. Door gebruik te maken van een EOR kunt u met vertrouwen in Costa Rica aannemen terwijl u voldoet aan de lokale arbeidswetten.

Beloning en loonadministratie in Costa Rica
Navigeren door compensatie en loonadministratie in Costa Rica vereist een duidelijk begrip van de lokale regelgeving. Het systeem is ontworpen om eenvoudig te zijn, zodat u uw werknemers correct en op tijd betaalt. Deze gids breekt de belangrijkste elementen die u moet weten af.
Looncycli & loonstructuur
In Costa Rica betaalt u werknemers doorgaans maandelijks. U moet ervoor zorgen dat de betalingen plaatsvinden vóór de laatste werkdag van de maand. Een belangrijk kenmerk van de compensatie in Costa Rica is de "Aguinaldo", een verplichte 13e maand salaris. U moet deze bonus elk jaar vóór 20 december aan werknemers betalen.
Overwerk & minimumlonen
De standaard werkweek in Costa Rica is 48 uur. Elk werk dat hierbuiten valt, wordt beschouwd als overwerk. U moet werknemers 150% van hun reguliere loon betalen voor overwerkuren. Werk verricht op feestdagen wordt betaald tegen het dubbele van het reguliere tarief.
De overheid stelt minimumlonen vast, die variëren afhankelijk van vaardigheidsniveau en beroep. Deze tarieven worden periodiek bijgewerkt om de kosten van levensonderhoud weer te geven, dus het is belangrijk om op de hoogte te blijven van de nieuwste vereisten.
Werkgeversbelastingen en bijdragen
Als werkgever bent u verantwoordelijk voor verschillende bijdragen aan sociale zekerheid en andere fondsen. Deze worden berekend als een percentage van het bruto salaris van de werknemer.
| Bijdrage | Percentage |
|---|---|
| Gezondheidszorg & Zwangerschapsverlof (SEM) | 9.25% |
| Basis Pensioenregeling (IBM) | 5.42% |
| Banco Popular Werkgeversbijdrage | 0.25% |
| Gezinsuitkeringen | 5.00% |
| Sociale Bijstand (IMAS) | 0.50% |
| Opleidingsfonds (INA) | 1.50% |
| Bijdrage van Banco Popular | 0.25% |
| Arbeidskapitalisatiefonds | 1.50% |
| Aanvullend Pensioenfonds | 2.00% |
| Nationaal Instituut voor Verzekeringen (INS) | 1.00% |
| Totaal | 26.67% |
Werknemersbelastingen en inhoudingen
Werknemers dragen ook bij aan sociale zekerheid uit hun bruto salaris. U moet deze bedragen inhouden en afdragen aan de juiste autoriteiten.
| Bijdrage | Percentage |
|---|---|
| Gezondheidszorg & Zwangerschapsverlof (SEM) | 5.50% |
| Basis Pensioenregeling (IBM) | 4.17% |
| Bijdrage Banco Popular | 0.50% |
| Totaal | 10.17% |
How an Employer of Record, like Rivermate can help with payroll taxes and compliance in Costa Rica
An Employer of Record (EOR) manages monthly payroll calculations, employer contributions, and tax filings in-country on your behalf. Rivermate handles registrations, payslips, statutory reporting, and remittances to authorities so you stay compliant with local rules and deadlines—without setting up a local entity. Our specialists monitor regulatory changes and ensure correct rates, thresholds, and caps are applied to every payroll cycle.
Loading calculator...
Voordelen en verlof in Costa Rica
In Costa Rica vind je een sterk systeem van werknemersvoordelen en verlofregelingen. De arbeidswetgeving zorgt ervoor dat werknemers een goede werk-privébalans hebben en beschermd worden. Dit omvat betaald verlof voor vakanties, ziekte en gezinsbehoeften. Je hebt ook recht op een aantal feestdagen per jaar. Naast de basisvoorwaarden bieden veel werkgevers extra voordelen om het beste talent aan te trekken en te behouden.
Wettelijk verlof
De wet in Costa Rica voorziet in verschillende soorten betaald verlof.
- Jaarlijks verlof Na 50 weken onafgebroken werken krijg je twee volledige weken betaald verlof. Als je minder dan 50 weken hebt gewerkt, krijg je één dag betaald verlof voor elke maand dat je hebt gewerkt.
- Ziekteverlof Als je ziek wordt, heb je recht op betaald verlof. Voor de eerste drie dagen van je ziekte betalen je werkgever en het socialezekerheidsstelsel elk 50% van je salaris. Vanaf de vierde dag betaalt het socialezekerheidsstelsel 60% van je salaris.
- Zwangerschapsverlof Zwangere werknemers krijgen vier maanden betaald zwangerschapsverlof. Dit is meestal één maand voor de bevalling en drie maanden daarna. Je werkgever en het socialezekerheidsstelsel delen de kosten van je volledige salaris tijdens deze periode.
- Vaderschapsverlof Vaders hebben recht op acht betaalde dagen vaderschapsverlof. Dit wordt verdeeld over twee dagen per week gedurende de eerste vier weken na de geboorte van het kind. De kosten worden gedeeld tussen de werkgever en het socialezekerheidsstelsel.
- Adoptieverlof Een nieuwe wet geeft adoptieouders drie maanden betaald verlof, dat onderling gedeeld kan worden.
Feestdagen & regionale feestdagen
Costa Rica kent gedurende het jaar een aantal feestdagen.
| Datum | Feestdag |
|---|---|
| 1 januari | Nieuwjaarsdag |
| 11 april | Juan Santamaría Dag |
| 17 april | Witte Donderdag |
| 18 april | Goede Vrijdag |
| 1 mei | Dag van de Arbeid |
| 25 juli | Guanacaste Dag |
| 2 augustus | Dag van de Maagd van de Engelen |
| 15 augustus | Opname van de Maagd en Moederdag |
| 15 september | Onafhankelijkheidsdag |
| 1 december | Dag van de Afschaffing van het Leger |
| 25 december | Kerstmis |
Typische aanvullende voordelen
Veel bedrijven in Costa Rica bieden meer dan alleen de wettelijk verplichte voordelen.
| Wettelijke Voordelen | Niet-wettelijke Voordelen |
|---|---|
| Ziektekostenverzekering (via socialezekerheidsstelsel) | Aanvullende ziektekostenverzekering |
| Ongevallenverzekering | Groepslevensverzekering |
| Pensioensbijdragen | Groepsdentalverzekering |
| Betaald jaarlijks verlof | Maaltijdcheques |
| Betaald ziekteverlof | Vervoersvergoedingen |
| Betaald zwangerschaps- en vaderschapsverlof | Vergoeding studiekosten |
| 13e maand salaris (Aguinaldo) | Thuiswerkvergoedingen |
| Feestdagen | Vakantiebonussen |
Hoe een EOR kan helpen bij het opzetten van voordelen
Het opzetten van werknemersvoordelen in een nieuw land kan complex zijn. Een Employer of Record (EOR) vereenvoudigt dit proces voor jou.
Een EOR heeft al een juridische entiteit in Costa Rica. Dit betekent dat je er zelf geen hoeft op te zetten. Zij regelen alle administratieve taken met betrekking tot het aannemen en betalen van je werknemers. Dit omvat het beheren van loonadministratie, belastingen en socialezekerheidsbijdragen.
Een EOR zorgt ervoor dat je voldoet aan alle lokale arbeidswetten. Ze begrijpen de verplichte voordelen en kunnen je helpen een concurrerend voordelenpakket samen te stellen. Dit helpt je om top talent aan te trekken en te behouden in de Costa Ricaanse markt. Door de juridische en administratieve lasten uit handen te nemen, stelt een EOR je in staat je te richten op je zakelijke doelen.
How an Employer of Record, like Rivermate can help with local benefits in Costa Rica
Rivermate provides compliant, locally competitive benefits—such as health insurance, pension, and statutory coverages—integrated into one EOR platform. We administer enrollments, manage renewals, and ensure contributions and withholdings meet country requirements so your team receives the right benefits without added overhead.
Beëindiging en offboarding in Costa Rica
Het ontslaan van een werknemer in Costa Rica omvat duidelijke juridische stappen. U moet de arbeidswetten van het land volgen om een soepel en conforme procedure te garanderen. Dit omvat het begrijpen van opzegtermijnen, ontslagvergoedingen en de redenen voor beëindiging. Of u nu een contract beëindigt met of zonder oorzaak, beïnvloedt de stappen die u moet nemen.
Opzegtermijnen
Wanneer u een werknemer zonder geldige reden ontslaat, moet u vooraf opzeggen. De duur van deze opzegtermijn hangt af van hoe lang de werknemer voor uw bedrijf heeft gewerkt. U kunt de werknemer ook gewoonlijk salaris betalen in plaats van dat hij tijdens de opzegtermijn werkt.
Hier zijn de vereiste opzegtermijnen:
| Diensttijd | Opzegtermijn |
|---|---|
| 3 tot 6 maanden | 1 week |
| 6 maanden tot 1 jaar | 2 weken |
| Meer dan 1 jaar | 1 maand |
Voor werknemers die minder dan drie maanden hebben gewerkt, is geen opzegtermijn vereist.
Ontslagvergoeding
In Costa Rica is ontslagvergoeding, bekend als "cesantía," verplicht wanneer u een werknemer zonder geldige reden ontslaat. Deze betaling erkent de diensttijd van de werknemer bij uw bedrijf. Het bedrag is gebaseerd op het gemiddelde salaris van de werknemer over de laatste zes maanden, of op het meest recente maandloon als dat hoger was.
De hoogte van de ontslagvergoeding hangt ook af van de diensttijd van de werknemer:
- 3 tot 6 maanden dienst: 7 dagen loon.
- 6 tot 12 maanden dienst: 14 dagen loon.
- 1 tot 2 jaar dienst: Variërend van 19,5 tot 20 dagen loon per gewerkt jaar.
- 7 tot 9 jaar dienst: 22 dagen loon voor elk jaar dienst.
Naast de ontslagvergoeding moeten de laatste betalingen ook onbetaalde vakantiedagen en een evenredig deel van de kerstbonus, genaamd "aguinaldo," omvatten.
Hoe Rivermate zorgt voor conforme ontslagen
Bij Rivermate zorgen we ervoor dat elk ontslagproces in Costa Rica correct en legaal wordt afgehandeld. We begeleiden u door de noodzakelijke stappen om juridische problemen te voorkomen.
Ons proces omvat:
- Duidelijke documentatie: We helpen u bij het opstellen van een gedetailleerde schriftelijke ontslagbrief. Deze brief vermeldt duidelijk de redenen voor ontslag en de ingangsdatum.
- Berekening van de eindbetalingen: We berekenen alle eindbetalingen, inclusief achterstallig salaris, onbetaalde vakantiedagen, het evenredige kerstbonus en eventuele vereiste ontslagvergoedingen.
- Juridische naleving: We zorgen ervoor dat u alle regels uit de Costa Ricaanse Arbeidswet volgt, of het ontslag nu met of zonder oorzaak is.
- Stapsgewijze begeleiding: We begeleiden u door het hele proces, van de eerste beslissing tot de uiteindelijke betaling, om een respectvolle en conforme offboarding-ervaring te garanderen.
Visum en werkvergunningen in Costa Rica
Het verkrijgen van de juiste visa en werkvergunningen in Costa Rica is essentieel voor legale tewerkstelling. Als u geen burger of permanente inwoner bent, heeft u overheidsgoedkeuring nodig om in het land te werken. Het proces omvat het aantonen dat een Costa Ricaanse burger de functie niet kan vervullen, wat het een complex proces maakt om te navigeren.
Arbeidsvisa & sponsoringsrealiteiten
Een Employer of Record (EOR) kan werkvergunningen sponsoren voor buitenlandse werknemers, maar er zijn enkele praktische zaken om in gedachten te houden.
Wat een EOR kan sponsoren:
- Tijdelijke Werkvisa: Dit is de meest voorkomende route voor het sponsoren van fulltime buitenlands talent. Een EOR met een geregistreerde rechtspersoon in Costa Rica kan deze visum sponsoren.
- "Speciale Categorie" Vergunningen: Werkvergunningen in Costa Rica vallen vaak onder een "Speciale Categorie", waaronder professionele en technische werknemers.
Wat een EOR niet kan sponsoren:
- Zelfstandige Contractors: Een EOR kan geen visa sponsoren voor zelfstandige contractors of freelancers. Deze personen moeten andere routes gebruiken, zoals de Digital Nomad Visa of Rentista Visa.
- Het omzeilen van lokale arbeidswetten: De Costa Ricaanse overheid beschermt haar lokale arbeidsmarkt. Een belangrijke stap in het sponsoringsproces is een arbeidsmarkttest, waarbij de werkgever moet bewijzen dat een gekwalificeerde Costa Ricaan niet voor de baan gevonden kon worden.
Praktische routes voor tewerkstelling:
| Visumtype | Het beste voor | Belangrijke vereisten |
|---|---|---|
| Tijdelijk Werkvisum | Fulltime werknemers van een Costa Ricaans bedrijf | Sponsoring door een lokaal geregistreerde werkgever (zoals een EOR). |
| Digital Nomad Visa | Remote werknemers voor een buitenlands bedrijf | Bewijs van stabiel maandelijks inkomen en ziektekostenverzekering. |
| Rentista Visa | Freelancers en zelfstandigen | Bewijs van vast inkomen. |
| Investorsvisum | Ondernemers die investeren in de lokale economie | Een minimale investering in Costa Rica. |
Naleving van zakelijke reizen
Voor korte zakelijke reizen hebt u mogelijk geen volledige werkvergunning nodig, maar u moet voldoen aan de invoervereisten van Costa Rica.
Korte bezoeken:
- Veel nationaliteiten, waaronder Amerikaanse burgers, kunnen Costa Rica binnenkomen zonder visum voor zaken of toerisme voor maximaal 90 of 120 dagen.
- U hebt een geldig paspoort en een retour- of uitgaande ticket nodig.
Toegestane activiteiten tijdens een zakenbezoek:
- Het bijwonen van vergaderingen en conferenties
- Marktonderzoek
- Contractonderhandelingen
U mag geen werk verrichten dat anders door een Costa Ricaanse werknemer zou worden gedaan. Als uw activiteiten verder gaan dan deze beperkte zakelijke functies, moet u de juiste werkvergunning verkrijgen.
How an Employer of Record, like Rivermate can help with work permits in Costa Rica
Het verkrijgen van werkvergunningen kan complex en tijdgevoelig zijn. Rivermate coördineert het volledige proces van begin tot eind: het bepalen van de juiste visacategorie, het voorbereiden van werkgevers- en werknemersdocumentatie, het onderhouden van contacten met lokale autoriteiten en zorgen voor volledige naleving van land-specifieke regels. Onze lokale experts versnellen de doorlooptijden, verminderen afwijzingen en houden u bij elke mijlpaal op de hoogte, zodat uw aanwerving op tijd kan beginnen—legaal en vol vertrouwen.
Veelgestelde vragen over EOR in Costa Rica
About the author

Lucas Botzen
Lucas Botzen is de oprichter van Rivermate, een wereldwijd HR-platform gespecialiseerd in internationale salarisadministratie, compliance en beheer van secundaire arbeidsvoorwaarden voor bedrijven met externe teams. Eerder was hij medeoprichter van Boloo, dat hij succesvol opschaalde naar een jaarlijkse omzet van meer dan €2 miljoen en vervolgens verkocht. Lucas is gepassioneerd over technologie, automatisering en werken op afstand, en zet zich in voor innovatieve digitale oplossingen die wereldwijd werken eenvoudiger maken.
